Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), “Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu" başlıklı yeni bir araştırma yayımladı. Araştırma, Türkiye ile Avrupa ülkelerindeki emekli maaşları, emekli sayıları ve sosyal güvenlik kaynaklarını karşılaştırarak dikkat çekici bulgulara ulaşmış durumda.
DİSK-AR’ın verilerine göre, Türkiye’de ortalama emekli maaşı, merkez Avrupa ülkelerinin 6 kat daha altında.
Örneğin, İspanya'da emekli maaşı 1.417, Fransa'da 1.485, Almanya'da 1.552, İtalya’da 1.582, Belçika’da 1.717, Hollanda’da ise 2.003 euro iken, Türkiye’de bu rakam sadece 237 euro.
EMEKLİ MAAŞLARI 2002’DEN BU YANA ÇOK ERİDİ
Araştırma, Türkiye’deki emeklilerin yaşadığı sefaleti ve sistemin dengesizliklerini vurgularken, emeklilik maaşlarının 2002’den bu yana önemli bir şekilde eridiğine dikkat çekiliyor. Sosyal güvenlik hakkının, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmış bir hak olmasına rağmen, emeklilerin yaşadığı zorluklar giderek derinleşiyor. Emeklilikteki adaletsizlikler ve düşük maaşlar, ülkemizin en önemli toplumsal sorunlarından biri haline gelmiş durumda.
EMEKLİLİK SİSTEMİNİN SORUNLARI GİDEREK DERİNLEŞİYOR
Bu araştırmada Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) sosyal koruma harcamaları istatistiklerinden yararlanarak Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de emeklilerin sayısı, emekli aylıklarının durumu inceleniyor. Emeklilere ayrılan kaynaklar, ülkelere göre asgari ücret ile emekli aylıkları, Avrupa ülkelerinin ve Türkiye’nin aktif/pasif sigortalı oranı ve Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içinde emekli aylıklarının payı karşılaştırmalı olarak yer alıyor.
Sosyal güvenlik hakkının ayrılmaz bir parçası olan emeklilik, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmış temel bir insan ve yurttaş hakkıdır. Emekliler hak sahipleriyle birlikte Türkiye’nin en önemli toplumsal gruplarından birini oluşturuyor. Ancak milyonları kapsayan emeklilik sisteminin sorunları giderek derinleşiyor. Sefalet düzeyine gerileyen aylıklar, emekliler arasındaki dengesizlikler ve emekliliğe erişimde yaşanan adaletsizlikler ülkemizin emeklilik sisteminin başlıca sorunlarıdır.
MAAŞLAR EURO CİNSİNDE 2012 VE 2021 ARASINDA YÜZDE 33,6 AZALDI
Raporda yer alan bazı ilginç notlar ise şöyle:* Avro cinsinden emekli aylığı Türkiye’de 2012 ve 2021 arasında yüzde 33,6 azaldı.* Avrupa’da Türkiye’den daha düşük aylığına sahip ülke sayısı 2012’de 9 iken 2021’de 1.* Avrupa’da 2012’de Türkiye’den daha düşük yaşlılık aylığına sahip 11 ülke varken 2023’te yalnızca 2 ülke vardır.* 2012’de 447 Euro olan Türkiye’de ortalama yaşlılık aylığı, 2021’de yüzde 37,2 gerileyerek 281 Euroya düştü.* Emekli aylıklarına Türkiye’de Avrupa’nın yarısından daha az kaynak ayrılıyor: Emekli ödemelerinin GSYH’ye oranı AB-27 ortalamasında yüzde 9,5 iken Türkiye’de yüzde 4,1’dir.* Türkiye’de aktif/pasif oranının çok düşük olduğu iddiası doğru değildir: 2021 itibarıyla Avrupa ülkelerinde aktif/pasif oranı ortalama 1,6 iken Türkiye’de bu oran 1,9’dur.
SÜREKLİ DÜŞÜŞ YAŞANIYOR* 2002 yılında Türkiye’de ortalama emekli ve hak sahibi aylık ve geliri asgari ücretin yüzde 22 fazlası iken 2023’te yüzde 26 altına düştü.* 2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 46,4 iken 2024’te yüzde 27,7’ye geriledi.* 2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2023’te yüzde 55,3’e yükseldi.* Bütçede emeklilerin payı düşüyor: 2008-2024 arasında SGK’ye yapılan bütçe transferlerinin oranı 5,2 puan azaldı.* SGK’de emekliler için yeterince kaynak var: Prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı 2002’de yüzde 61 iken 2023’te yüzde 76,4’e yükseldi.