Muğla, coğrafi konumu ve doğal güzellikleriyle Türkiye'nin en dikkat çekici illerinden biri olma özelliği taşıyor. 12 bin 980 kilometrekarelik yüzölçümü ve 1480 kilometre uzunluğundaki kıyı şeridiyle, sadece Türkiye’deki büyükşehirlerden değil, birçok küçük ülkenin kıyı uzunluğundan daha fazla bir alana sahip. Yüzde 68 orman varlığı ve 110 antik kentiyle tarih ve doğanın iç içe geçtiği bu şehir, tarım, turizm, madencilik ve hayvancılık gibi birçok sektörde ülke ekonomisine katkı sağlıyor.
Muğla’nın büyüleyici coğrafyası, yalnızca bugünün değil, geçmişin de izlerini taşıyor. Şehirdeki doğal güzellikler ve tarihi yapılar arasında kaybolmuş, ancak hiç unutulmayan efsaneler, bu bölgeyi keşfe çıkanları bekliyor. YENİSAYFA olarak, Muğla'nın efsaneler turuna çıkıyoruz.
HER EFSANENİN AYRI BİR TADI VARHer bir efsane, bu toprakların tarihi, kültürü ve insanlarını yansıtan değerli bir miras olarak günümüze kadar ulaşmayı başarmış durumda.
30 Mart 2014'ten itibaren 13 ilçe ve 551 mahalleyi kapsayan geniş bir yönetim yapısıyla Muğla’nın geçmişine ışık tutan, “Geçmişin izleri” çalışması ile birlikte bu yazının derlenmesine çok sayıda kaynak destek oldu. Muğla’nın bu tarihi dokusunu ve doğasını daha yakından keşfetmek için hep birlikte unutulmaz bir yolculuğa çıkıyoruz.
MARMARİS EFSANELERİ
MARMARİS'İN ULU KORUYUCUSU SARIANA EFSANESİ
Marmaris’in bilge ve sevilen figürleri olan Sarıana, hem nazlı hem de ulu bir kişi olup gönüllerdeki sevgisini hoşgörüsü ve iyiliğiyle kazanmış bir kadındır. Yörenin efsanelerine göre, Kanuni Sultan Süleyman Rodos seferi için Marmaris’e geldiğinde, “Kentin ulu kişisi kimdir?” diye sorar. Cevap, Sarı Ana’dır.
Sarı Ana, sadece çevresine gösterdiği hoşgörünün yanı sıra büyük bir bilgelik ve sezgiye sahip olmasıyla da tanınır. Efsaneye göre, Kanuni Sultan Süleyman’ın Marmaris’teki seferi öncesinde ona ve ordusuna yardım eder. Sarı Ana, ordusunu doyuracak tek bir sarı inekle, aynı zamanda onlara bir öğüt verir: "Ordunda kimsenin yanında haram nesne yoksa, zafer senindir."
HARAM YİYENLER ORDUDAN AYIKLANIR
Kanuni Sultan Süleyman, bu öğüdü ciddiye alır ve ordusunun torbalarını kontrol etmeye karar verir. Bazı torbalardan armut çıkar ve sahipleri Sarıana’nın isteği üzerine öldürülmeyip Marmaris’e geri gönderilir. Sefer sonunda zafer kazanan Sultan Süleyman, Sarıana’nın öğüdünü ve yardımlarını unutmaz, onun elini öper ve gönlünü alır.
Sarıana, aynı zamanda denizcilerin ve balıkçıların koruyucusu olarak da bilinir. Zor durumda kalan denizciler, ondan medet umar, o da yardımına koşar. Yöre halkı, Sarıana’nın bu manevi koruyuculuğunu, hem denizdeki hem de karadaki barış ve huzurun simgesi olarak kabul eder.
KIZKUMU EFSANESİMarmaris’in Orhaniye Koyu’nda deniz ortasında uzanan 600 metre uzunluğundaki Kızkumu efsanesine göre kralın kızı, fakir balıkçıya âşık olur. Kızını balıkçıya vermeyen kral, balıkçının denizden geldiğini, kızının sahilde beklerken ona işaret verdiğini ve buluştuklarını öğrenir. Bir buluşma günü askerler kızı sahilde yakalayıp kendileri balıkçıya işaret verir. Delikanlı sandalla gelmeye çalışırken askerlerin elinden kurtulan kız denizde koşarken mucize gerçekleşir ve kızın adım attığı her yer kuma dönüşür. Peşinden koşan askerler zırhın etkisiyle suya gömülür. Kız kayığa geldiğinde delikanlıyı vurmak isteyen bir askerin oku kızı öldürür. Kızın bastığı sonradan olma kumlar kızıla bürünür. Sevgilisinin cansız bedenini alan balıkçıyı bir daha kimse göremez.
FENERCİ DEDE EFSANELERİ
Gemilere yol göstermek amacıyla fener ya da ateş yakarak denizcilerin güvenliğini sağladığına inanılan Fenerci Dede’nin mezarı, Adaköy Mahallesi Yalancıboğaz mevkisinde yer alıyor. Birinci efsane, Dede’nin Marmaris’i korsanlardan korumak amacıyla kucakladığı kumları Yalancıboğaz’a serperek, bu bölgeyi kapatmış olduğudur. Diğeri ise Fenerci Dede’nin Marmaris’in kapalı bir bölge olduğunu bildiği için, dost gemilerin buraya gelemeyeceğini hesaplayarak, gemilere fener ya da ateş yakarak yol gösterdiği yönündedir.
Formun Üstü
KLEOPATRA ADASI EFSANESİ
Kleopatra ile Antonius Sezar’ın Sedir Adası’nda büyük bir aşk yaşadığına inanılır. Kleopatra’ya evlilik hediyesi olarak Antonius, adaya Mısır’dan 60 büyük gemiyle çapları 1 milimetreden daha küçük olan kumları getirtir. Burada birlikte denize girerler. Aslında sadece Türkiye ve Kızıldeniz’de olan bu özel kum sodalı suda kendiliğinden çoğalıyor. Karbonatlı çamurun bir çekirdek etrafında birikmesiyle oluşan kumların denize müthiş güzellik katıyor.
FETHİYE EFSANELERİ
ÖLÜ DENİZ
Baba oğul Ölüdeniz yakınlarında balığa çıkarlar. Fırtına şiddetini arttırır. Oğlu babasının ilerideki bir koya sığınmasını ister. Fakat baba oğluna orada öyle bir koyun olmadığında ısrarcı olur. Baba laf dinlemeyen oğluna sinirlenerek vurunca oğlu denize düşer ve kaybolur. Balıkçı hırçın dalgalarla boğuşurken oğlunun bahsettiği koyun var olduğunu gören baba oğlunun ölümüne sebep olduğu için kendini öldürür. Oradaki bir kayanın insan başına benzemesi nedeniyle ölen evladın taşlaşmış başı olduğu söylenir.
BELCEKIZ EFSANESİÖlüdeniz’in yakınlarındaki Belceğiz’in suları dalgalı ve hırçındır. Gemiciler su almak için bu koya uğramak zorundadır. Bir gün, koydan su alan gemicinin oğlu, sahilde gördüğü güzel kıza aşık olur, kız da ona. O gün dönmek zorunda olan delikanlı yıllar boyunca her gemi koya yaklaştıkça, genç gemici kızın uzaktan bakışları ve gülümsemeleriyle karşılaşır. Fırtınalı bir günde genç gemici, babasından koyda kalmalarını ve kızla birlikte olmayı ister. Geminin parçalanacağını düşünen baba korkuyla oğluna vurunca denize düşerek hayatını kaybeder. Baba, oğlunun ölümüne sebep olduğu için canına kıyar. Efsaneye göre, Ölüdeniz’in adı "Belceğiz", Belcekız ise genç kızın adı olmuş.
KÖYCEĞİZ KAUNOS ŞEHRİNİN KURULUŞ EFSANESİ
Apollo’nun oğlu olan Karya Kralı Miletos’un ikizleri olur. Erkeğe Kaunos, kıza Byblis adı verilir. İkizler büyüdüklerinde Byblis erkek kardeşine aşık olur. Bu aşk, kardeş sevgisinin çok ötesindedir. Ancak ikizinden karşılık bulmaz. Bu yasak aşkı öğrenen kral, oğlunu ülkesinden kovar. Kaunos ülkeden ayrılarak Lidya sınırındaki, şimdiki Dalyan’nın karşısındaki kendi adını taşıyan kenti kurar. Byblis ise karşılıksız kalan sevgisi yüzünden hayatına son vermek isteyerek yüksek bir kayanın üzerinden kendisini atar. Ama Nympheler (su perileri) Byblis’e acır ve onu bir pınara dönüştürür. Byblis’ingöz yaşları nehir olur çağlar durur.
BODRUM EFSANELERİ
BODRUM ADININ EFSANESİ
Evliya Çelebi, Bodrum’un 5 Ocak 1523 tarihinde Palak Mustafa Paşa tarafından fethedildiğinde Bodrum Kalesi’nin yarısının deniz, diğer yarısının ise kara üzerinde yer aldığını ve limanlarının doğuda, batıda ve kuzeyde olduğunu belirtir. Bodrum’un adının kökeniyle ilgili ise Evliya Çelebi Bodrum yer adının verilme hikayesini şöyle anlatır: “Menteşe Beyi, Oğullarından bir Bodrumluk yer ister. Çalılar içinde bir kale yaptırır. Bir gün, çalılar yanınca bu kale ortaya çıkar. Bu yüzden ortaya çıkan bu yere Bodrum derler.”
AKÇAALAN EFSANESİ
Veli adında bir çiftçinin oğlu olan Turgutça (Turgut Reis), çocukken kılıç oynayıp güreş güreş tutmayı öğrenen bir çobanmış. Çobanlık yaparken gelip geçen gemilerle birlikte hayallere dalarmış. Bir gün şimdiki anıtının bulunduğu yere koyunlarını sulamaya gitmiş. Su almaya gelen bir gemiye binerek oradan ayrılmış. Kısa sürede kendine ait kadırgaları, gemileri olmuş. Yıllar sonra Karabağ kıyılarından geçerken kıyıda gördüğü yaşlı kişiye bir kese akçeyi atarak babası Veli’ye vermesini ister. Köye gelen Turgut Reis kesenin babasına verilmediğini öğrenince araştırır ama bulunamaz. Yerin adı da Akçe-alan / Akçaalan olarak kalmış.
KOYUNBABA EFSANESİ Bodrum Gümüşlük’te Koyunbaba olarak bilinen bir çobanın mezarı, yıllardır çocuk sahibi olmak isteyenler tarafından ziyaret ediliyor. Koyunbaba, hayatı boyunca çobanlık yaparak geçimini sağlamış, ancak hiç evlenmemiş ve çocuğu olmamıştır. O, kısırlık çeken kadınlar için dua etmiş ve ölümünden sonra mezarına gelenlerin dua ederek taş alması, çocuk sahibi olmalarına yardımcı olacağına inanılmış.
SALMAKİS EFSANESİ Bodrum'un Batı yakasında yer alan Bardakçı Koyu, turizm öncesi halkın içme suyu ihtiyacını karşıladığı bir bölge olarak biliniyor. Ancak bu koy, aynı zamanda Salmakis Efsanesi'ne de ev sahipliği yapmaktadır. Efsaneye göre, Salmakis adında bir su perisi, gölde yüzerek, çiçekler toplayarak vakit geçirirken, bir gün göl kenarında genç bir delikanlı ile tanışır ve ona aşık olur. Aşkına karşılık bulamayan Salmakis, Tanrılara yalvararak, kendisini ve delikanlıyı birleştirmelerini ister. Tanrılar, bu duasını kabul eder ve iki gövdeyi tek bir gövde yaparak, onları bir araya getirir.
TÜRKBÜKÜ EFSANESİ Bodrum’da Gücer isimli bir dağ köyünde bir gün veba hastalığı ortaya çıkar ve iki çocuk dışında, tüm köylüleri öldürür. Kimsesiz kalan bu çocuklar dağlarda aç, susuz gezinirken, Türkmen bir çoban görür. Onları Göl köyünde bulunan kendi evine götürür. Çocuklara sahip çıkar ve büyütür. Sonra da kendi çocukları ile evlendirir. Onlara da ayrı birer ev yapar. Zaman içinde bu evler çoğalır, yeni bir köy ortaya çıkar. Anlatılan efsane odur ki; Türkbükü köyü, onların çoğalmalarından ortaya çıkan bir yerleşim yeridir.
KARAADA EFSANESİ
Bodrum'un karşısındaki Karaada’da hastalanan hükümdarın kızı, Knidoslu bir doktorun tavsiyesiyle adaya gönderilir. Buradaki temiz hava ile iyileşmeye başlayan kız, adaya aşık olur. Ancak zamanla tekrar hastalanarak yaşamını yitirir. Hükümdar, kızının ölümüne dayanamayarak adayı ateşe verir.