Temiz Hava Hakkı Platformu, 6 ve 20 Şubat 2023’te meydana gelen depremler sonrasında bölgede artan beton santrallerinin hava kirliliğini artırarak ikincil bir afet oluşturduğunu açıkladı. Platform Koordinatörü Deniz Gümüşel, deprem sonrası yıkım ve enkaz kaldırma işlemleriyle birleşen beton santrali faaliyetlerinin hava kalitesini olumsuz etkilediğini, bu durumun özellikle son bir yılda hızla yayıldığını belirtti. Gümüşel, kirliliğin uzun vadeli sağlık sorunlarına yol açabileceği konusunda uyarıda bulundu.
BÖLGE HALKI ENDİŞELİ
Bölge halkının endişelerine ve haklı itirazlarına rağmen, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından deprem illerindeki hava kalitesi hala düzenli olarak izlenmiyor. Raporlanmayıp hava kalitesini olumsuz etkileyen projelere dair etkin ve bütünsel bir planlama, çevresel etki değerlendirme ve yönetimi süreçleri işletilmemektedir.
Beton santrallerinin hava kalitesine etkilerini tespit edebilmek için Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) ve Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) ortak çalışması ile 7 Ocak – 25 Ocak 2025 tarihleri arasında Hatay’ın Antakya ilçesinde hava kalitesi izleme çalışması gerçekleştirildi. Çalışmaya Hatay Tabip Odası ve ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası da katkı vermişti.
ÖLÇÜMLENEN YERLEŞİM ALANI, BETON SANTRALİNİN ETKİ ALANINDA
Açıklamada, “Ölçüm yapılan yerleşim alanı, bir beton santralinin etki alanı içindedir. Gerçekleştirilen ölçümlerde ulusal mevzuattaki limit değerlerin ve Dünya Sağlık Örgütü DSÖ’nün kılavuz değerlerinin çok üstünde partikül madde kirliliği tespit edilmiştir. 19 günlük ölçüm sonuçlarına göre PM10 ortalaması 60,1 μg/m3 (DSÖ kılavuz değerinin 1,3 katı), PM2,5 ortalaması 41,5 μg/m3’tür (DSÖ kılavuz değerinin 2,8 katı) .
Kronik partikül madde kirliliği deprem bölgesinde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Partikül madde kirliliğine uzun süreli maruz kalma başta kanser türleri olmak üzere, kalp-damar hastalıkları, diyabet ve böbrek yetmezliği gibi erken ölümlere yol açan pek çok hastalığa neden olmaktadır. Partikül madde kirliliğinin, anne karnından itibaren bebeklerde erken doğum ve yenidoğan ölümlerine, düşük doğum ağırlığına ve sinir sisteminde gelişim bozukluklarına yol açtığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Deprem bölgesinde kronikleşen hava kirliliği sorunu gelecek kuşakların da sağlık hakkını elinden alan uzun vadeli bir halk sağlığı sorunudur” denildi.
TALEPLERBölgede ikincil bir afet boyutuna ulaşmış, kronikleşmiş hava kirliliğinin ve bağlı sağlık sorunlarının ortadan kaldırılabilmesi için THHP olarak başta Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından taleplerimiz şunlardır: * Beton santrallerinden kaynaklı kirletici emisyonları için hava kalitesi mevzuatında limit değerler tanımlanmalıdır. * Beton santrallerinin çevresel etkilerini bütüncül şekilde ele alacak, hızla artan projelerin kümülatif etkilerini değerlendirecek bir çevresel etki değerlendirme ve sağlık etki değerlendirme yaklaşımı geliştirilmelidir.* Beton santrallerinin çevre mevzuatına uyumu sıkı denetim altında tutulmalıdır.* Beton santralleri yerleşim alanlarından uzak noktalarda kurulmalıdır.
VERİLER KAMUOYU İLE ŞEFFAFLIKLA PAYLAŞILMALIDIR* Deprem sonrası yeniden yapılaşma döneminde çalışan sağlığı ve güvenliği denetimleri sıkılaştırılmalıdır. * Özellikle bu sektörde görev yapanlar için; işe giriş ve periyodik muayeneleri, sağlık güvenlik eğitimleri aksatılmamalı, güvenli çalışma ortamları yaratılmalı, kişisel koruyucu donanım temini ve kullanımı sağlanmalıdır. Ayrıca kişisel ve çevresel ölçümlerin takibi ve ölçümlerin sağlık etkileri bakımından derinlemesine incelemeler yapılmalı, veriler kamuoyu ile şeffaflıkla paylaşılmalıdır.* Deprem bölgesindeki beton santrallerinin hava kalitesi, çalışan sağlığı ve güvenliği ve bölge halkı üzerindeki geniş etkilerinin değerlendirilmesi için akademi ile işbirliği içerisinde epidemiyolojik araştırmaların yapılması desteklenmelidir.