6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş merkezli depreminin üzerinden iki yıl geçerken, Türkiye’deki deprem riskine karşı alınması gereken tedbirler de yeniden gündeme geldi. Deprem erken uyarı sistemlerinin önemine dikkat çeken EDİS (Deprem Erken Uyarı Sistemi) kurucusu Ali Emre Erişen, özellikle Marmara Bölgesi'nde meydana gelebilecek büyük bir depremin yaratacağı yıkıcı etkilere karşı acilen harekete geçilmesi gerektiğini belirtti.
Yıldız Teknik Üniversitesi Teknoparkı'nda geliştirilen EDİS, 7 yıllık bir çalışmanın sonucunda ortaya çıktı ve şu an Marmara Bölgesi’nde bankalar, sanayi kuruluşları, AVM'ler ve toplu konutlar dahil olmak üzere binlerce kurum tarafından kullanılıyor.
2022 İZMİR DEPREMİ VE DİĞERLERİNDE YÜZDE 100 BAŞARI GÖSTERDİ
Türkiye'nin önde gelen deprem uzmanları ve yazılımcıları tarafından geliştirilen sistem, 2022 İzmir depremi ve diğer tüm büyük küçük depremlerle yapılan testlerde yüzde 100 başarı gösterdi. Erişen, sistemin başarısına dikkat çekerek, Türkiye’nin deprem riski yüksek coğrafyasına uygun olarak, erken uyarı sistemlerinin sadece büyük şehirlerde değil, tüm ülkede yaygınlaştırılması gerektiğini söyledi. Erken uyarı sistemlerinin doğru bir şekilde çalışması, olası bir depremi en azından birkaç saniye önceden tespit edip, halkı, iş yerlerini ve kritik altyapıları uyararak can ve mal kaybını minimize edebileceğini ifade etti.
Ali Emre Erişen, 6 Şubat depremlerinin acı hatıralarını unutmadan, gelecekteki olası büyük felaketlere karşı tedbirlerin arttırılması gerektiğini vurgulayarak, Türkiye'nin deprem gerçeğiyle yüzleşmeye devam edeceğini belirtti.
UYGULAMANIN CEP TELEFONU ÜZERİNDEN UYGULANMASINA ÇALIŞILIYOR
Ali Emre Erişen, uygulamanın cep telefonu üzerinden bireysel kullanıcılara sunulması için çalışmaların sürdüğünü belirtti. 6 Şubat Depremlerinin yıldönümünde değerlendirmelerde bulunan Erişen, Marmara Bölgesi'nde en az 7 büyüklüğünde bir deprem olma olasılığının yüksekliğine dikkat çekerek, "Sadece İstanbul'da 1 milyon 200 bin konutun dönüşmesi gerekiyor ve bunun için uzun yıllara ihtiyaç var. Oysa bizim kaybedecek vaktimiz yok. Deprem erken uyarı sistemi bu açıdan çok önemli" dedi.
Erişen ‘’Marmara Depremi demek yaklaşık 34 milyon insanımızın risk altında olması demek. Bu nedenle adeta zamanla yarışıyoruz. Bizim geliştirdiğimiz sistem geleneksel deprem erken uyarı sistemlerinin dışında çok cüzi bir maliyet ile depremin yıkıcı sarsıntılarından önce saniyeler hatta bulunduğunuz konuma göre dakikalara kadar uzanan bir süre kazanarak tedbir alma ve depreme hazırlıklı olma imkanı veriyor” diye konuştu.
İKİNCİL NEDENLERDEN KAYNAKLANAN CAN KAYIPLARI
6 Şubat depremlerinde 6 bin vatandaşımızın yıkılmayan evlerde yaşamını yitirdiği ve 232 bin 640 kişinin ise ağır hasar almayan binalarda yaralandığını ifade eden Erişen şunları söyledi: “Depremin birinci etkisinin dışında, doğalgaz ve elektrikten kaynaklanan patlama, yangınlar, açılamayan kapılar ve düşen eşyalar gibi ikincil nedenden kaynaklanan yaralanmalar ve can kaybı da oldukça yüksek oldu. EDİS Deprem Erken Uyarı Sistemi bu ikincil nedenlerden kaynaklanan yaralanma ve can kaybını da en aza indirmeyi hedefliyor. Ayrıca özellikle yüksek katlı binalarda yaşayan vatandaşların, binanın farklı bölümlerinde enkaz altında kalmaları arama kurtarma çalışmalarını zorlaştırıyor. Deprem anı senaryolarıyla apartman sakinlerini bir yönde toplanmalarını sağlamak arama kurtarma çalışmalarını 13 kat artırabilir. Bunun için eğitim programları geliştiriyoruz. Bunları da uygulamalarımız içinde vereceğiz.”
EDİS NASIL ÇALIŞIYOR?
EDİS, yapay zekaya dayalı bir sistem ve depremi yerinde tespit ediyor. Fay hatlarına yerleştirilmiş yüksek teknolojili sistem, deprem istasyonları ile çalışıyor. Depremin P dalgasını alıyor ve bu sayede depremin büyüklüğünü ve merkez üssünü anında belirliyor. Daha sonra S dalgasının (yıkıcı dalga) ne zaman size ulaşacağını hesaplayarak size uyarı gönderiyor. EDİS, deprem uyarısını; EDİSBOX, cep telefonu, siren, gibi farklı kanallardan yapılabiliyor.
EDİS NE SAĞLIYOR?
* Depremin yıkıcı dalgaları ulaşmadan önce size saniyeler hatta dakikalara varan süre kazandırıyor.
* Kazanılan sürede, güvenli bir noktada toplanarak önlem almak, binalardan tahliye olmak, gaz vanalarını kapatmak, yangın söndürme sistemlerini devreye sokmak gibi acil önlemler alınabiliyor.
* Sanayi ve üretim merkezlerinde sarsıntıdan önce makinelerin durdurulması, makine kırılmasını önleyerek depremden sonra üretimin devamlılığını sağlıyor.
* Can ve mal kayıplarını önemli ölçüde azaltma potansiyeli taşıyor.
* Dünyadaki benzer sistemlere göre daha az maliyetli ve daha yüksek teknoloji içeriyor.
NE KADAR ERKEN UYARIYOR?
EDIS'in erken uyarı süresi, bulunulan bölgeye ve depremin derinliğine ve büyüklüğüne bağlı olarak değişiklik gösterebiliyor. Ancak, EDIS, depremin yıkıcı sarsıntısı (S dalgası) size ulaşmadan önce bir uyarı gönderiyor. Her bölgenin jeolojik yapısı ve deprem riski farklı olduğu için, uyarı süreleri coğrafi konumdan etkilenebiliyor. Bu fark depremin merkezine uzaklığına göre de saniyeler hatta dakikalara kadar çıkabiliyor. Sistemi kullanmak için gerekli olan tek şey ise internet bağlantısı. Uyarı süresi coğrafi konuma ve depreme bağlı olarak değişkenlik gösterse de, EDİS, depremin sarsıntısı ve yıkıcı etkisi gelmeden kesinlikle kullanıcıya depremi bildirmiş oluyor.
Editor : Mustafa SARIİPEK (Yayın Danışmanı)
