Balıkesir Ayvalık’ın Küçükköy eski adıyla Yeniçarohori Mahallesi, son yıllarda sanata ve kültüre olan ilgisiyle dikkat topluyor. Osmanlı döneminde Yeniçerilerin yaşadığı bu köy, artık sanat galerileri, kültürel etkinlikler ve ilham veren dönüşüm projeleriyle Ayvalık’ın en önemli sanat merkezlerinden biri haline geldi. Küçükköy, 1970 yılında beldeye dönüştü, 2013’te ise tek mahalleye dönerek Ayvalık Belediyesi'nin bir parçası oldu. Bugün ise sanatçılardan turistlere kadar birçok kişinin uğrak noktası konumunda.
Yeniçarohori, Balıkesir’in ilçesi Ayvalık’a 7 kilometre, Ayvalık merkezinden 10 dakikada, Gömeç’ten 20 dakikada sürüyor. Öte yandan Cunda Adası’ndan yarım, Edremit’ten de 50 dakikada ulaşmak mümkün.
TARİHİN İZLERİNİ TAŞIYOR
Mahallenin dar sokaklarında gezerken, tarihin izlerini de sürmek mümkün. Yüzyıllık taş evler, adeta bir film setini andıran dar yollar, ziyaretçilere geçmişle bugünü harmanlayan bir atmosfere sahip. Ayrıca, köydeki çeşitli sanat galerileri, ziyaretçilere farklı sanat dallarını keşfetme imkânı sağlıyor. Özellikle bölgeye gelenler tarafından restore edilen taş evler, sanatı, kültürü ve geleneksel mutfağı bir arada görmenin keyfini yaşatıyor.
Küçükköy’ün dönüşüm hikâyesi, birkaç yıl önce mahalleye yerleşmeye karar veren bir grup şehirli sayesinde başladı. Bu grup, taşınmak ve köyü yeniden hayata kazandırmak amacıyla evler satın alarak restore etti. Sanat galerileri ve küçük mekanlar açıldı, ancak dönüşüm sadece fiziksel değil, toplumsal anlamda da büyük bir değişim gösterdi. Köyün yeni vizyonu, şehirli ve köylünün, sanat ve teknolojinin birleşerek, kendi enerjisini üreten, demokratik ve eşitlikçi bir yaşam biçimi oluşturmasına dayalı.
MAHALLE SANATLA BÜYÜK ÜNE KAVUŞTU
Vakti zamanında kimsenin uğramak istemediği, yakınından bile geçmeye çekindiği bir yer olan mahalle, akıllı köy projesi çalışmaları ile artık her bölgeye ve her ülkeye örnek olacak özelliklerin ev sahibi konumunda. Köydeki dönüşümün hız kazanmasının başlıca nedenlerinden biri ise sanat olarak gösteriliyor. Yeniçarohori, Bahara Merhaba Şenlikleri gibi etkinlikler ve kültürel sanat günleriyle büyük ilgi gördü. Tüm halkın davetli olduğu bu etkinliklerde, sanatçılar bir araya gelerek köyün enerjisini yükseltmeyi başardı. Yeniçarohori, sadece bir sanat merkezi olmakla kalmadığı gibi aynı zamanda tüm halkı kucaklayan, erişilebilir ve egaliter bir yaşam alanı da yarattı. Böylece Yeniçarohori, sanat ve kültürle şekillenen bir köy olarak, geleneksel ve modernin harmanlandığı, herkesin katkı sağlayabileceği bir toplumsal yapıya dönüştü.
YENİÇAROHORİ’NİN GEÇMİŞİ
Osmanlı Dönemi’ne uzanan geçmişiyle, adını yeniçerilerden almış bu köy, 1400’lerde Midilli adasının fethedilmesinin ardından isyanları bastıran yeniçerilerin geçici olarak yerleştiği bir bölgeydi. Zamanla köy, Rumlar tarafından “Yeniçarohori” olarak adlandırıldı, yani "Yeniçerilerin Yeri" anlamına geldi. Ancak 1923'teki nüfus mübadelesi sırasında, Rumların yerini Boşnaklar aldı. Boşnaklar köyde uzun süre yaşamış olsa da, çeşitli sebeplerle köyü terk etmiş ve bu bölge, yavaş yavaş terk edilmiş bir alan haline geldi. Ancak son yıllarda, özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerden gelen yerli halkın ilgisiyle bu terk edilmiş köy, bir dönüşüm yaşamayarak "akıllı köy" projesi oldu.
Köyün kadın üreticilerinin kurduğu pazarlar, bölgenin ekonomik ve kültürel canlanmasına önemli katkılar sağladı. Tarihi taş evleri, gezilip görülecek en dikkat çekici noktalarından oldu.
YENİÇAROHORİ’DE GEZİLECEK YERLER
Köyde gezilecek yerler, bölgenin geçmişine ışık tutarken hem de modern sanatla iç içe bir keşif imkânı sunuyor.
* Kent Müzesi: Müzede, köyün Rum geçmişi, Balkan göçü ve kültürel izler anlatılıyor. Ayrıca, içinde Balkan objelerinin sergilendiği etnografik bölümler de bulunuyor.
* Halil Başyazgan Cumhuriyet Kültür Merkezi: Köydeki kültürel ve sanatsal etkinliklerin kalbinin attığı bir diğer mekan. Çevre okulları ve kültürel kurumların faaliyetleri ile özel etkinliklere ve konserlere de ev sahipliği yapıyor. Sanatla iç içe bir atmosferin hakim olduğu merkez, köydeki sanatsal yaşamı en iyi şekilde yansıtan yerlerden biri.
* Atelier Sanat Merkezi: Ressam Suna Tüfekçibaşı tarafından köydeki ilk değişim gruplarından biri olarak açıldı. Tüfekçibaşı’nın modern sanat akımına ait İstanbul koleksiyonlarını incelemek, köydeki sanatseverler için büyük bir keyif. Atölye, sanatçının eserlerine ve farklı sanat projelerine dair değerli bir bakış açısı sunuyor.
SANAT VE DİJİTAL PROJELERE EV SAHİPLİĞİ YAPIYOR
Yeniçarohori’nin dönüşüm sürecinde hayata geçen ve hem sanat hem de dijital projelere ev sahipliği yapıyor.
* Artura Gallery: 1985 yılında heykeltıraş Uğur Çalışkan ve ressam Rabia Çalışkan tarafından Ankara’da kurulan Artura Gallery, Küçükköy’e taşındı. Tarihi bir Rum evinde açılan galeride, kendi eserlerinin yanı sıra, Adnan Çoker, Devrim Erbil, Burhan Doğançay ve Hanefi Yeter gibi önemli sanatçılara ait eserler de sergileniyor.
* Artura Art Craft: Artura Gallery’nin bir parçası olup Likya, Osmanlı, Karesi Beyliği ve Boşnak kültürlerinin izlerini taşıyan tasarımlar göz alıyor. Ahşap baskı ve gravür çalışmaları da dikkat çekiyor.
* Kıraarthane: Dönüşüme ışık tutan tarihi kıraathane, dijital sanat merkezi olarak yeniden hayat bulmuş. Dijital sanat, mobil oyun geliştirme ve robotik kodlama gibi alanlarda eğitimler ve atölyeler düzenliyor.
GALERİDA VE KABBAK EVİ
Yeniçarohori’deki sanatsal zenginlik, Galerida ve Kabbak Evi gibi mekanlarla devam ediyor.
Yeniçarohori,’nin sanatsal dönüşümüne katkı sağlayan mekanlardan biri de Galerida. Ressam çift Burhan Yıldırım ve Ayşen Yıldırım tarafından kurulan bu atölye, geçmişiyle de dikkat çekiyor. Galeri, eski zamanlarda köyün papazına ait olan bir evde yer alıyor.
Bir diğer önemli mekan ise Kabbak Evi. Yasemin ve Bülent Arsev çiftinin, emeklilik sonrası İstanbul’dan Küçükköy’e göç ederek kurduğu bu özel yer, tamamen el işçiliğiyle yapılan su kabaklarından aydınlatmalarla dolu. Her biri farklı işlemlerle şekillendirilmiş olan su kabaklarından yapılan aydınlatmalar, Küçükköy’e renk ve sıcaklık katıyor.
YENİ KEŞİFLER VE ATÖLYELER
Burası sadece sanat galerileri değil, aynı zamanda geleneksel el işlerinden dijital sanat projelerine kadar geniş bir yelpazeye sahip.
* Kurşun Asker Atölyesi: Cem Karvan tarafından kuruldu. Kurşun asker koleksiyonu ve el yapımı model askerleri ile dikkat çekiyor ve Yeniçeri asker serileri de yer alıyor. Her bir asker, sınırlı sayıda üretilip sertifikalandırılıyor ve koleksiyonerlere hitap ediyor. Müzayedeler de düzenleniyor.
* Antique Art: Hem nostaljik hem de estetik değeri yüksek ürünler olan bir mekan.
* Kuca Atölye & Dükkan: Seramik çalışmaları, otantik ipek kumaşlardan hazırlanan giyim ve yastık tasarımları sergileniyor, doğal taşlarla işlenen zarif gümüş takılar da var.
* Kadınlar Sokağı: Bir dönemin sessiz kahramanları olan köy kadınlarının el emeği takı, dantel, tığ işi, örgü gibi el işleri gibi ürünlerini sergileyen özel bir alan. Ayrıca salça, reçel, turşu gibi yöresel ürünleri satılıyor.
Editor : Mustafa SARIİPEK (Yayın Danışmanı)
